Tư duy đặt cươc (Thinhking in Bets) – Annie Duke

Tư duy đặt cươc (Thinhking in Bets) – Annie Duke

Xuất thân là một nhà vô địch poker, chiến lược gia về ra quyết định và diễn giải, Annie Duke tiết lộ cách giúp bạn trở nên thoải mái với sự không chắc chắn và đưa ra những quyết định thông minh hơn trong bất kỳ tình huống nào.

Cuộc đời là một ván poker, không phải một ván cờ vua

Chúng ta rất dễ là nạn nhân của xu hướng đánh đồng chất lượng của 1 quyết định với chất lượng của kết quả mà nó tạo ra. Xu hướng này gọi là suy đoán theo kết quả (resulting). Nghĩa là chúng ta đã lựa chọn, ra quyết định đúng nhưng kết quả không như ý (do thiếu may mắn), chúng ta lại bị chỉ trích, lại muốn thay đổi cách ra quyết định của mình và sau đó càng gặp thất bại thê thảm hơn vì phương pháp ra quyết định đã không còn là phương pháp đúng nữa.

Cũng rất nhiều người, dù ở vị trí rất cao như CEO các tập đoàn cũng gặp các lỗi resulting. Họ đã thay đổi hành vi của mình dựa trên chất lượng của kết quả thay vì chất lượng của quy trình ra quyết định. Quy trình ra quyết định đúng, nhưng kết quả yếu kém đã làm cho họ dằn vặt và nghĩ rằng mình đã sai lầm. Bởi tâm lý học hành vi đã cho ta thấy não chúng ta không được lập trình để có khả năng lý trí.

Óc phản xạ sẽ đưa ra ác phản ứng nhanh chóng, nhưng chính sự tìm kiếm thay thế đã làm cho nó hay đưa ra các phán đoán sai lầm thiếu thận trọng. Nhiệm vụ của chúng ta là bắt óc phản xạ thực thi những ý định tốt nhất của óc thận trọng.

Trong cuộc chơi poker, người chơi gặp phải thách thức về áp lực thời gian (phải ra quyết định <2’), sự không chắc chắn rõ rằng, và hậu quả tài chính ngay lập tức. Điều này gọi chung là các vấn đề mà chúng ta gặp khó khăn trong việc thực thi những ý định tốt nhất của mình. Chúng ta cần đặt cảm xúc bên ngoài quy trình ra quyết định càng nhiều càng tốt.

Poker, tương tự như lý thuyết trò chơi. Chúng ta sẽ phải đối mặt với thông tin không đầy đủ đặc ra 1 thách thức khong chỉ cho việc ra quyết định ngay tức khắc, mà còn cho việc học hỏi từ các quyết định trong quá khứ. Ta phải chấp nhận và trân trọng sự không chắc chắn, như những người ra quyết định xuất sắc vẫn làm.

Muốn cược không?

Bất cứ khi nào chúng ta chọn 1 phương án, chúng ta sẽ tự động từ chối mọi lựa chọn khả dĩ khác. Tất cả những lựa chọn bị từ chối đó là những con đường dẫn đến những tương lai khả dĩ khác, nơi mọi thứ có thể tốt hơn hoặc tệ hơn con đường mà chúng ta đã chọn. Tất cả những lựa chọn mà chúng ta từ chối đều hàm chứa chi phí cơ hội tiềm tàng.

Sự hình thành niềm tin của con người rất sai lệch. Chúng ta nghe được điều gì đó – chúng ta tin rằng nó là sự thật – chỉ đôi khi, sau này, nếu có thời gian hoặc động cơ thúc đẩy, chúng ta mới suy nghĩ về nó và kiểm tra nó, xác định xem nó đúng hay sai. Rõ ràng quy trình về niềm tin này khác với việc chúng ta nghĩ rằng chúng ta là con người lý tính. Nếu là con người lý tính thì bước 2 và 3 phải đảo ngược lại cho nhau.

Khi ta có niềm tin, ta thường chỉ tìm kiếm các nguồn thông tin củng cố cho niềm tin đó hơn là chấp nhận các thông tin trái chiều với niềm tin đó. Bạn càng thông minh ba nhiêu, thì bạn càng giỏi xây dựng 1 câu chuyện xác nhận niềm tin, hợp lý hóa và điều chỉnh dữ liệu cho phù hợp với lập luận hay quan điểm của mình bấy nhiêu.

Khi ai đó thách thức chúng ta đặt cược vào 1 niềm tin, báo hiệu họ tự tin rằng niềm tin của chúng ta là không chính xác theo 1 cách nào đó, lý tưởng nhất là nó sẽ thúc đẩy chúng ta kiểm chứng niềm tin đó, thu thập đầy đủ bằng chứng có thể cung cấp thông tin cho mình. “Muốn cược không” thôi thúc chúng ta tham gia vào bước thứ 3 mà hiếm khi nào chúng ta thực hiện trước đó. Nó sẽ thúc đẩy chúng ta kiểm tra thông tin của mình theo 1 cách ít thiên lệch hơn, thành thật hơn với bản than về mức độ chắc chắn mà mình có với niềm tin đó và cởi mở hơn với việc cập nhât và kiểm định niềm tin của mình lên rất nhiều. Chúng ta càng khách quan bao nhiêu, thì niềm tin của chúng ta càng chính xác bấy nhiêu. Và cuối cùng người thắc cược chính là người có niềm tin chính ác hơn.

Bằng cách nhìn nhận sự không chắc chắn về niêm tin của mình, chúng ta sẽ thay vì khẳng định nó thì có thể lựa chọn tỷ lệ chắc chắn trong niềm tin, hoặc 1 khoảng giá trị cho niềm tin đó thay vì 1 con số cụ thể chắc chắn. Chúng ta cần trở nên thoải mái với sự không chắc chắn, và tái định nghĩa thế nào là đúng và sai là những phần không thể thiếu của 1 phương pháp ra quyết định tổng thể hiệu quả. Chúng ta chỉ cần sử dụng phương pháp ra quyết định này sao cho hiệu quả là được.

Đặt cược để học hỏi: Phân loại tương lai đã diễn ra

Rất nhiều người liên tục hành động giống nhau, họ đã làm việc đó rất nhiều năm nhưng không rút ra kinh nghiệm qua các sai lầm mà có niềm tin rằng phưng pháp làm của mình là đúng và cứ là như vây. Phần nhiều cách làm đó là thất bại. Những người có kinh nghiệm thực tế là những người sau khi trải qua đã có sự phản hồi lại cách làm việc và điều chỉnh lại cho phù hợp với các kinh nghiệm đã trải qua sao cho hành động tiếp theo chính xác hơn. Việc này gọi là tạo ra các vòng lặp phản hồi tích cực.

Khi bạn tình cờ may mắn chiến thắng ở 1 ván cược có tỷ lệ thắng thấp, mà bạn hình thành niềm tin rằng đó là cú cược đúng và liên tục cược theo nó, vì với xác suất thấp đó bạn sẽ thất bại trong dài hạn. Vì cú cược thắng đó là do may mắn, nhưng bạn lại nhầm tưởng đó là kỹ năng.

Cách chúng ta phân loại kết quả diễn ra theo 1 mẫu hình có thể dự đoán được: Chúng ta nhận công trạng về mình với những kết quả tốt đẹp và đô rlỗi cho sự may rủi với những kết quả xấu để đó sẽ không là lỗi của chúng ta. Vì cách tư duy đó, chúng ta sẽ không thể thực hiện tốt việc học tập từ kinh nghiệm được.

Hệ thống bạn cùng tiến

Chúng ta cần phân loại kết quả các sự việc là nó đến từ kỹ năng hay ngẫu nhiên – sự may mắn. Để có thể dễ dàng hơn, ta có thể tìm kiếm, lập, gia nhập các nhóm gia quyết định cùng nhau để việc này có thể thực hiện 1 cách dễ dàng hơn. Để tập được lối tư duy đúng, thay vì hình thành niềm tin xong mà không kiểm chứng sự thật, ta cần kiểm chứng rõ mới hình thành niêm tin. Chúng ta cần tham gia vào 1 nhóm những người giỏi và cùng họ rèn luyện những điều này. Để cùng nhau hiệu quả ta cần có đề cương với 3 điểm sau:

Tập trung vào sự chính xác, bao gồm việc tưởng thưởng cho việc tìm kiếm sự thật, sức khách quan và sự cởi mở trong nhóm;
Tránh nhiệm giải trình, mà thành viên sẽ được thông báo trước;
Cởi mở với sự đa dạng ý kiến.

Bất đồng ý kiến để chiến thắng

1 cộng đồng trí thức tự điều chỉnh của Robert Merton được viết tắt là CUDOS bao gồm:

Comminisn – Chế độ công hữu, tức là dữ liệu thuộc sở hữu của nhóm,
Universalism – Chủ nghĩa phổ quát, áp dụng các tiêu chuẩn thống nhất cho các tuyên bố và bằng chứng, bất kể chúng đến từ đâu,
Disinterestedness – Sự vô tư, sự cảnh giác chống lại các xung đột tiềm tàng có thể ảnh hưởng đên sđánh giá của nhóm,
Organized Skepticism – Chủ nghĩa hoài nghi có tổ chức, sự thảo luận giữa các nhóm để khuyến khích sự tham gia và bất đồng ý kiến

Chế độ công hữu ở đây nghĩa là khi có các khám phá khoa học mới thì người ta sẽ công bố rộng rãi cho nhau thay vì giấu đi 1 mình biết. Việc chia sẻ dữ liệu và thông tin là điều cần thiết để tìm kiếm sự thật, được thực hiện theo thỏa thuận.

Chủ nghĩa phổ quát: ta đừng giận dữ với thông điệp nó mang lại. Ta không nên xem thường hoặc phớt lờ 1 ý kiến chỉ vì bạn không thích người đưa ra nó hoặc nguồn của nó.

Sự vô tư: chúng ta ai cũng có các xung đột lợi ích, và nó rất dễ lây lan. Khi có 1 kết quả được kết luận bởi những người uy tín trước đó, chúng ta hay bị thiên lệch trong việc đưa ra quyết định. Trong khi nếu chưa biết về nó “mù kết quả”, ta thường sẽ đưa ra các kết luận khách quan hơn rất nhiều.

Chủ nghĩa hoài nghi có tổ chức: những người hoài nghi thực sự gây ra các cuộc tranh luận và kết bạn. Chủ nghĩa hoài nghi thường bị gán cho các ý nghĩ tiêu cực, cho là đối tượng khó chịu, chống đối,…Tư duy đặt cược thể hiện chủ nghĩa hoài nghi bằng cách khuyến khích chúng ta kiểm tra những gì mình biết và không biết và mức độ tự tin mà chúng ta có với những niềm tin và dự đoán của mình. Điều này sẽ đưa chúng ta đến gần hơn với sự thật khách quan.

Những cuộc phưu lưu du hành thời gian trong tâm trí

Chúng ta có thể du hành trong tâm trí mình để gặp gỡ các phiên bản của bản thân mình trong quá khứ, hiện tại, và tương lai để có thể đưa ra các lựa chọn tốt hơn mà không ảnh hưởng tới điều gì bên ngoài cả.

Sự hối tiếc thường xảy ra ở sau 1 sự kiện ngu ngốc nào đó xảy ra trước đó. Như ta hối tiếc về sự nghèo túng khi nghỉ hữu, nó theo sau bởi sự kiện ta đã không tiết kiệm trước đó để dành cho khi nghỉ hưu. Với cách du hành thời gian, ta sẽ làm gián đoạn ở hiện tại để thấy dc quá khứ, viễn cảnh tương lai nếu ta tiếp tục làm như vậy và thay đổi nó theo hướng tốt đẹp hơn.

Việc xem gia cổ phiếu trong khung thời gian ngắn sẽ phóng đại cảm xúc của chúng ta lên rất nhiều lần, từ đó làm suy giảm chất lượng của sự đặt cược mà chúng ta đưa ra, làm tăng cơ hội xảy ra kết qura xấu, và làm mọi thứ trở nên tồi tệ hơn. Đặc biệt nếu bạn dự định đầu tư trong dài hạn 10-20 năm.

Những người chuyên nghiệp thường chuẩn bị rất kỹ càng bằng việc thăm dò tương lai qua các kịch bản khả dĩ có thể xảy ra, nếu xảy ra thì ta sẽ làm gì để ứng phó với nó. Việc chuẩn bị kỹ càng các kịch bản này sẽ giúp chúng ta xử lý được hầu hết các tình huống phát sinh và đảm bảo rằng mọi việc vẫn như trong kế hoạch.

Các nhà hoạch định nổi trội thường sẽ lên kế hoạch cho tương lai xa hơn những người khác, khả nưang ra quyết định của chúng ta sẽ cải thiện khi chúng ta có thể tưởng tượng về tương lai 1 cách sinh động hơn, không bị hiện tại bóp méo. Bằng cách truy ngược từ mục tiêu, chúng ta sẽ lên kế hoạch cho cây quyết định của mình sâu hơn, vì chúng ta bắt đầu tư điểm cuối.