Kỷ nguyên tiền điện tử (The Age of Cryptocurrency) – Paul Vigna & Michael J.Casey
Cuốn sách này được viết vào năm 2015 và bicoin vẫn đang trong quá trình phát triển và dù rất nhiều người cổ vũ cho bitcoin nhưng rất nhiều các vấn đề xấu trên nền tảng này phát sinh và còn nhiều tranh cãi.
- Từ trao đổi hàng hóa tới bitcoin
Bất kỳ loại tiền nào muốn trở nên khả thi, thì nó đều phải giành được lòng tin của cộng đồng sử dụng. Các đồng tiền trước đay như vàng, tiền pháp định đã thành công chiếm được lòng tin của xã hội và thống trị tới ngày nay. Bitcoin cần rất nhiều thời gian nữa để xây dựng được cộng đồng người dùng và sau đó xây dựng lòng tin cho toàn xã hội để chấp nhận nó, biến nó than tiền bạc.
- Nguồn gốc phát triển
Bitcoin khởi đầu vào ngày 31/10/2008, khi mật danh Satoshi Nakamoto bắt đầu gửi 1 bức thư điện tử tới 1 nhóm chuyên gia mật mã và người say mê công nghệ về đề xuất 1 hệ thống tiền mặt điện tử mới hoàn toàn ngang cấp, không cần bên thứ 3 đáng tin cậy. Và ông link tới trang web và 1 bản cáo bạch dài 8 trang của mình. Đây là khởi nguồn của hệ thống bitcoin về sau này. Ý tưởng này cũng khá giống nhiều ý tưởng khác trước đó nhưng đã đều thất bại. Ý tưởng của ông ban đầu được tiếp nhận 1 cách lạnh nhạt và chỉ có máy của ông chạy hệ thống bitcoin ban đầu và tạo ra các khối ban đầu.
Hệ thống này thu hút được nhà mật mã hàng đầu Finney và ông này đã tham gia vào phát triển bitcoin cùng Nakamoto. Và Finney trở thành nút mạng thứ 2 sau Nakamoto. Sau đó 2 người đã cùng nhau sửa các lỗi của phần mềm qua nhiều phiên bản từ 0.1.0 lên 0.1.3. Finney đã dừng khai thác khá sớm và về sau khá hối tiếc vì điều này. Nhóm Cypherpunk tập trung bảo vệ quyền riêng tư là nhóm chủ lực ủng hộ bitcoin khi nó mới ra đời.
Sau vụ sụp đổ của Lemah khoảng 1 tuần thì Satoshi xuất hiện giới thiệu hệ thống bitcoin. Ông đã lựa chọn thời điểm niềm tin vào hệ thống ngân hàng sụp đổ mạnh mẽ khi mà ai ai cũng đi rút để cầm tiền mặt thay vì để tiền trong hệ thống ngân hàng. Sau khoảng 1 năm có thêm rất nhiều người tham gia vào thành các nút mạng khai thác và xác nhận giao dịch. Vào tháng 10/2009, sàn giao dịch giá trị BTC ra đời với định giá 0.08$/BTC là giá ban đầu được rao do họ tự đặt ra dựa trên chi phí điện khai thác được 1 BTC khi đó. Sau đó sự bùng nổ đào nổ rộ khi những người đầu tien khai thác bắt đầu kiếm được nhiều tiền từ giao dịch BTC, các hệ thống máy tính đào chuyên nghiệp được ra đời và nó ra ngoài cộng đồng kỹ thuật mật mã ban đầu. Satoshi cũng biến mất sau đó khi BTC bắt đầu bùng nổ.
- Cộng đồng
Tới 12/10/2010, Satoshi có viết về barnd ựng 0.3.19 là thoogn tin public cuối cùng của ông, và sau đó có trao đổi thư từ và tới tháng 4/2011 trở đi thì ông biến mất hoàn toàn khỏi hệ thống bitcoin. Nhưng ông đã tạo được 1 động đồng rộng lớn tiếp tục phát triển hệ thống bitcoin dù không có mặt ông tham gia vào. Và từ đó tới nay vẫn không ai biết thật sự Nakamoto là ai vì mọi thứ ông viết không tiết lộ thông tin cá nhân gì và nó được bảo mật mà không thể dò tìm được chủ nhân thật sự là ai.
Sau những người ban đầu kia, 1 số người mới xuất hiện như Hanyecz với việc áp dụng card đồ họa GPU giúp gia tăng tốc độ khai thác và nổi tiếng với việc dùng 10kBTC để đổi lấy 2 chiếc pizza, sau đó ông đã đổi tổng cộng 40k BTC lấy pizza giai đoạn đó. Rồi mọi người thấy BTC có giá trị và đổ xô vào nâng cấp phần cứng đào làm cho thuật toán độ khó tăng vọt và các máy tính thông thường không thể khai thác được hiệu quả nữa. Giá bitcoin giao dịch cũng tăng mạnh từ 0,008$ lên 0,08$. anyec
Sau sự tham gia của những chuyên gia kỹ thuật mật mã, là sự tham gia của giới doanh nhân với sàn giao dịch gần như đầu tiên cho bitcoin là Mt.Gox và đã thực hiện rất nhiều giao dịch sau đó. Sàn này gặp sự cố bị hacker tấn công và sập lần đầu vào năm 2011 khi nó không theo kịp tốc độ phát triển của tiền mã hóa. Mặc dù được giải quyết nhưng giá BTC giảm rất mạnh sau đó vì sự mất niềm tin trong cộng đồng. Nhiều người thấy BTC là thiên đường cho các giải pháp phi chính phủ, các tổ chức xã hội đen, và họ đã lập ra trang web giao dịch Silk Road đầy tai tiếng với các giao dịch ma túy, chất kích thích cấm tràn ngập và dùng BTC để làm phương tiện thanh toán. Sau 2 năm trang web này mưới bị đóng cửa và nó cũng có đóng góp lớn nhưng tiêu cực trong việc đưa đồng tiền BTC vào ứng dụng trong thực tế.
Sau giai đoạn này, alf sự ra đời của hàng loạt cấc trang web ứng dụng bitcoin để giao dịch như blockchaininfo, coinbase, coinlab,… ra đời để phát triển các hướng ứng dụng khác nhau, cũng như các loại ví điện tử để dễ dàng sử dụng hơn ví của Satoshi. Nhiều vụ tn tặc nổ ra, 1 số công ty sàn giao dịch bị đóng cửa nhưng giá Bitcoin vẫn liên tục tăng mạnh mẽ bất chấp điều đó. Giai đoạn này Vitalik Buterin bắt đầu tạp chí về bitcoin đầu tiên của mình vào năm 2011.
Tới năm 2011, 1 số các altcoin ra đời ăn theo bitcoin để nổ lực cải thiện các tiếu sót của bitcoin. Lâu đời nhất là Litecoin. Trong đó kịch tính nhất là dogecoin, khi nó ra đời là 1 trò đùa năm 2013 và mục đích là để tạo ra sự vui vẻ và làm từ thiện. Nó đã tạo ra các đợt quyên góp với 1 cộng đồng đầy nhiệt thành và điều này giúp dogecoin được niêm yết trên 1 số sàn giao dịch lớn và giúp nó lớn mạnh. Các hoạt động này đều mục đích nhằm mở rộng cộng đồng người dùng và chấp nhận sử dụng bitcoin. Các thành viên nhiệt thành cũng áp dụng thiện nguyện từ dogecoin để áp dụng và các chiến dịch thiện nguyện quyên góp bằng bitcoin.
- Thăng trầm
Cộng đòng là 1 phần quan trọng trong phát triển tiền tệ, thì phần còn lại chính là lợi thế so sánh. Các hoạt động giao dịch hiện tại chủ yếu qua hệ thống ngân hàng và thẻ tín dụng với cá chi phí ẩn khoảng 2%/giao dịch được các công ty bán hàng ẩn vào các chi phí mà bạn phải chịu cũng như các chi phí như phí phát hành thẻ, phí thường niên, lãi với những người dùng không thanh toán được hàng tháng… nhưng về cơ bản chúng ta ít khi chú ý tới vì nó đã ẩn trong các hoạt động hàng ngày.
Trong khi vấn đề bảo mật bitcoin cũng là vấn nạn đau đầu khi các vụ hack, trộm bitcoin dễn ra thường xuyên trên mạng và vệc thất lạc khóa bí mật của người dùng. Giá bitcoin cũng biến động rất mạnh vào năm 2013 khi từ 129$ lên 1.165$ rồi lại sụp về 344$. Sự bất ổn này cũng tạo ra tâm lý lo lắng cho những người tham gia vào thị trường này dù giá vẫn cao hơn so với đầu năm sau sự sụp đổ của sàn Mt.Gox. Đợt khủng hoảng tiền tệ tại đảo Sip cũng thúc đẩy người dân ồ ạt đổ sang mu btc thay vì cầm tiền nội tệ. Các đợt bắt bớ trang web giao dịch Silk road, đóng băng tài khoản sàn giao dịch Mt.Gox đã dội gáo nước lạnh vào đợt tăng nóng của bitcoin trước đó và tạo ra sự nghi ngờ phân cực trong việc bitcoin sẽ vẫn nằm ngoài sự kiểm soát hay trong sự kiểm soát của chính phủ.
Năm 2013, chính phủ Mỹ đã tỏ ra cởi mởi hơn với bitcoin, nhưng tới 2014 chính phủ Trung Quốc lại có các động thái ngăn cản sự phát triển của loại tiền tệ này và thị trường lại có đợt sụt giảm giá mạnh. Mặc dù các hỗn loạn lo lắng từ sự hạn chế và kiểm soát của các chính phủ trên toàn cầu, bitcoin vẫn liên tục phát triển với sự chấp thuận làm công cụ thanh toán của ngày càng nhiều các doanh nghiệp khác nhau và ngày càng thúc đẩy hơn ý nghĩa thực tiễn của bitcoin.
- Xây dựng hệ thống blockchain
Câu hỏi lớn từ đầu của hệ thống bitcoin là làm sao tránh chi lặp trùng, tức là sao bộ mã gửi giao dịch cho tôi không được tạo ra 1 bản sao chép để gửi cho người khác cùng lúc. 1 giao dịch được tạo ra, nó sẽ truyền tới các thợ đào, các thợ đào sẽ đóng gói các giao dịch với nhau để lập thành khối, các thợ đào chạy đau để giải được mảnh ghép toán học, thợ đào chiến thagns sẽ niêm phong khối các giao dịch hoàn thiện và truyền bằng chứng xử lý của mình tới mạng lưới. Các thợ đào khác sẽ kiểm nhận độ xác thực của khối. KHối mới gồm các giao dịch đã được xác nhận trở thành phần bổ sung mới nhất vào blockchain.
- Cuộc chạy đua vũ trang
Cuộc đua đào bitcoin bắt đầu khi Hanyecz phát hiện ra card đồ họa của ông (GPU) đào nhanh hơn 800 lần so với CPU máy tính thông thường và đã bùng nổ cuộc chạy đua vũ trang đào bitcoin khi đồng tiền này bắt đầu có giá trị. Trong vòng 12 tháng tính tới thagns 4/2014, các thợ đào đã đầu tư khoảng 1 tỷ USD vào phần cứng máy tính để tăng tốc độ đào lên. Năm 2012, Avalon Trung Quốc cho ra đời thợ đào ASIC đã trở nên vượt trội trong cuộc đua đào bitcoin với các máy chuyên dụng tốc độ cao chuyên xử lý các hàm băm. Nhiều người chọn giải pháp các phần cứng lỗi thời hơn nhưng có thể khai thác được ngay thay vì các phần cứng mạnh mẽ hiện đại nhất mà phải chờ đợi nhiều tháng. Họ gia nhập các mỏ khai thác để nhận về dòng tiền đều đặn thay vì tự khai thác để chờ đợi 1 cơ hội ngẫn nhiêu có thể hàng năm mới có để có 1 khối đào thành công. Tổng công suất tính toán của mạng lưới tăng gấp 2 sau 1 tháng làm tốc độ lạc hậu phần cứng ngày càng nhanh hơn và khả năng tính toán liên tục giảm đi. Các hoạt động băm đám mây cũng bùng nổ với các trung tâm tính toán tập trung quy mô lớn và cho thuê 1 phần công suất của họ.
Cuộc chạy đua này đã làm tiêu tốn năng lượng điện 1 con số khổng lồ ở những nơi có các mỏ đào lớn đặt. Mặc dù họ để các hệ thống ở các khu vực tận dụng điện năng, các khu vực lạnh để giảm năng lượng làm mát nhưng mức độ tiêu thụ là quá lớn.
Năm 2013, 1 lỗi về phân nhánh bitcoin xảy ra đã làm dấy lên các no lắng về việc giả mạo lặp chi và tạo ra các nhánh mới trong blockchain khi có 1 nhóm có thể kiểm soát >=30% năng lực tính toán của hệ thống blockchain có thể điều khiển được hệ thống này. Các đợt tấn công quá bán (>50%) năng lực tính toán cũng là thứ gây đau đầu cho các nhà phát triển blockchain. Năng lực thanh toán của hệ thống bitcoin cũng bị hạn chế nếu so sánh với các hệ thống thanh toán hiện tại.
- Xưởng cưa của Satoshi
Bitcoin khởi sinh từ 1 ý tưởng của người theo chủ nghĩa mật mã hóa tự do về 1 xã hội phi tập trung và vô chính phủ, 1 kiểu xã hội lý tưởng được mã hóa và kết nối thành mạng lưới. Nhưng sau đó, bitcoin được bùng nổ bởi tham vọng, đặc biệt là tham vọng làm giầu. Những người tham vọng làm giầu đã dẫn dắt bitcoin từ năm 2013 trở lại đây thay cho nhóm nhỏ công nghệ trong giai đoạn đầu.
Sự bùng nổ bitcoin đi kèm với những doanh nhân, nhà đầu tư ưa mạo hiểm đầu tư lớn và các giải pháp, ứng dụng bitcoin vào thực tế và những người sẵn sàng chấp nhận giầu lên nhanh chóng, phá sản, rồi lại trở lên giầu có. Ban đầu chủ yếu các khoản đầu tư vào bitcoin là ở Mỹ nơi tập trung chính các nhà sáng lập và nhà đầu tư mạo hiểm đầu tư cho phát triển và cổ vũ sự phát triển của bitcoin.
- Những người không sử dụng ngân hàng
Trên thế giới có khoảng 2,5 tỷ người không tiếp cận được với dịch vụ ngân hàng, và bitcoin rất có tiềm năng trở thành công cụ thanh toán thay thế cho dịch vụ ngân hàng truyền thống của những người này. Ý tưởng coin37 ra đời và thử nghiệm để tạo ra các ví coin thay thế cho tài khoản ngân hàng dù người dùng sử dụng các loại điện thoại thông thường không phải điện thoại thông minh vẫn có thể sử dụng được thông qua 1 ai đó có điện thoại thông minh android ở trong khu vực đó. Người có điện thoại thông minh sẽ nhận được 1 phần phí nhỏ.
Trong khi tại các nước đang phát triển, chi phí nhận tiền từ nước ngoài về là quá lớn và lời mời gọi sử dụng bitcoin thay thế khá hấp dẫn. Thì tại các nước phát triển các chi phí ẩn của thẻ tín dụng được người bán chi trả (nằm trong chi phí giao dịch), và người tiêu dùng thấy vẫn ổn nên nhu cầu thay đổi cách thanh toán tương đối thấp.
Nhiều ứng dụng được triển khai ở các nước từ Mỹ tới châu Phi để ứng dụng blockchain vào thực tế cuộc sống nhằm cải thiện chất lượng sống và giảm thiểu các chi phí đắt đỏ của hệ thống tài chính hiện tại. Mọi thứ vẫn đang trong quá trình phát triển và cần nhiều thời gian để nó hoạt động tốt.
- Mọi thứ về blockchain
Phần này tập trung nói về việc xây dựng các ứng dụng trên nền tảng blockchain, các cong ty tự chủ và hoàn toàn tự động, các hệ thống ứng dụng blockchain vào thực tế thay cho cách truyền thống. Hệ thống sòng bạc cá cược sử dụng blockchain là ứng dụng được coi là đem lại sự công bằng khi loại bỏ việc các chủ song thao túng. Các ứng dụng này được gọi là bitcoin 2.0 để tìm các tạo ra các sàn giao dịch “không cần niềm tin”, tức loại bỏ bên thứ 3 thu phí ủy thác xác thực. Các loại oto tự vận hành là các ứng dụng có tính khả thi và thực hiện được khi xe tự lái bùng nổ trong thời gian tới.
Năm 2013, Vtalik Buterin đã suy nghĩ nhiều về sự phức tạp và rối rắm cả bitcoin và các ứng dụng trong phạm vi hẹp của nó. Từ đó anh cho ra đời Ethereum cải tiến nhằm nâng cao hiệu quả của blockchain và mở ra sự kết nối API với các hệ thống ứng dụng dễ dàng hơn nhiều. Vitalik đã tập hợp được 1 đội ngũ hung hậu hơn 100 kỹ sư phần mềm để phát triển Ethereum và 1 đợt gây quỹ được 29kBTC ~ 14,5M$ để phát triển Ethereum. Giải pháp của Ripple là cách ứng dụng giảm chi phí chuyển tiền cũng được xây dựng bởi người từng xây dựng sàn Mt.Gox
- Khi “khối vuông” vừa “lỗ tròn”
Năm 2014, lỗi bị tấn công bitcoin bộc lộ và phần mềm mở này khi có chỉ có 5 người là được truy cập vào phần mềm lõi để chỉnh sửa nó. Andresen là người phụ trách chính được quỹ bitcoin trả tiền để giám sát việc này. Lỗi này được phát hiện lần đầu vào năm 2011 nhưng không gây ra thiệt hại gì đáng kể. Trong khi tuyên bố từ sàn Mt.Gox lại chỉ ra lỗi rất nghiêm trọng trong phần mềm bitcoin core. Lỗi được tìm ra và hàng loạt các giao dịch giả mạo lan tràn trên mạng bitcoin, các sàn giao dịch phải tạm dừng hoạt động để tránh các thiệt hại do các giao dịch giả mạo này gây ra. Cuộc khủng hoảng này đã giàm giá BTC giảm -32% trong giai đoạn này. Sua đó là sự sụp đổ của sàn Mt.Gox, của trang web đen Silk Road,..
Bên cạnh các khó khăn này, các doanh nghiệp kinh doanh bitcoin luôn nằm trong sự mong manh trong việc liệu họ có bị truy tố hay không và có vi phạm phát luật hay không tại Mỹ. Trong khi 1 số công ty tại châu Âu lại được kinh doanh khá thoải mái. Tại TQ thì cấm các ngân hàng xử lý các giao dịch của bitcoin. Mãi tới 2014, Mỹ tạm công nhận tiền số như 1 loại tài sản giống cổ phiếu hay bất động sản và phải chịu thuế trên thặng dư vốn. Các sàn giao dịch tại TQ sau khi bị cấm giao dịch với ngân hàng đã chuyển sang HongKong, nhưng tại đây họ cũng gặp khó khăn khi các ngân hàng tại đây loay hoay làm vừa lòng Mỹ và TQ và rất cảnh giác với các loại công ty có hoạt động chuyển tiền. Tiếp theo họ nhận ra Singapore rất than thiện và kéo sang Singapore để lập công ty kinh doanh về bitcoin. 1 số quỹ đầu tư vào bitcoin cũng ra đời trong giai đoạn này và cạnh tranh với nhau để chạy đua trong việc có giấy phép đầy đủ hoạt động.
- 1 nền kinh tế rất mới
Phòng trào phi tập trung hóa đang ngày càng bùng nổ trong nền kinh tế với rất nhiều cấc loại hình kinh tế mới ra đời từ nền kinh tế chia sẻ, tới các hoạt động phi tập trung, ngang hàng,…các hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt cũng là các thúc đẩy giúp dịch vụ tài chính tiếp cận người tiêu dùng gần gũi hơn so với trươc đây.